Odpowiedzialność prokurenta za niezłożenie wniosku o upadłość

Nie raz, nie dwa spotkałeś się zapewne z sytuacją, że zarząd w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkach był figurantem od wykonywania poleceń i ponoszenia odpowiedzialności, zaś faktyczni decydenci  – np. wspólnicy – mieli status prokurenta, gwarantujący zarówno brak odpowiedzialności jak też pozwalający na faktycznie prowadzenie przedsiębiorstwa.

W opisanej konfiguracji dochodzenie roszczeń od członków zarządu zwykle już z góry wiązało się z niepowodzeniem, gdyż przygotowani na takie sytuacje – nie posiadali żadnego majątku, toteż taki zarząd mimo bezskutecznej egzekucji wobec spółki nie składał wniosku o upadłość a spółka figurowała nadal. Prokurent – jako pełnomocnik umocowany do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa (art. 109^1- 109⁹ kc) z wyłączeniem  zbycia lub  oddania przedsiębiorstwa do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości – nie ponosił odpowiedzialności.

Remedium na takie przypadki mogłaby być wchodząca w życie od 1 stycznia 2016 nowelizacja prawa upadłościowego i naprawczego wprowadzający odpowiedzialność osób uprawnionych do prowadzenia spraw dłużnika i jego reprezentowania – a zatem i prokurenta.

Zgodnie z nowymi zapisami art. 21 PUN każdy kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania zobowiązany będzie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Obowiązek takowy dotyczyć mógłby także prokurenta – jako pełnomocnika uprawnionego do czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

W dużym skrócie: prokurent mógłby ponosić odpowiedzialność za szkodę spowodowaną spowodowaną niezłożeniem wniosku o upadłość – chyba, że nie ponosi winy przy czym wysokość szkody ma w domniemaniu odpowiadać wysokości niespłaconych roszczeń wierzyciela wobec dłużnika.

Poniżej treść przepisu art. 21 PUN sprzed i po nowelizacji:

Art. 21 [Obowiązek zgłaszania wniosku o ogłoszenie upadłości]
1. Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
2. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie go reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami.
3. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie określonym w ust. 1 otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
3a. W przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda, o której mowa w ust. 3, obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika.
4. (uchylony)
5. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie dłużnik, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa do którego nie ma zastosowania art. 492 ust. 3, może wnosić także o zezwolenie na podstawie przepisów Kodeksu wszczęcie postępowania cywilnego naprawczego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał opóźnienie w czasie prowadzenia egzekucji wykonaniu zobowiązań nie ma charakteru trwałego, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika.