Umowa prorogacyjna potrzebna jak nigdy

Wśród opinii na temat ostatniej dużej nowelizacji k.p.c. nie zauważyłem wielu głosów poświęconych zmianom dot. właściwości miejscowej sądu. Taka zmiana zaszła i będzie miała spore znaczenie dla wzrostu kosztów prowadzenia procesu.

O co chodzi?

Otóż zwykle chciałbyś Wierzycielu aby proces w którym domagasz się tego co Ci się należy prowadzony był w miarę blisko. Duża odległość od sądu oznacza konieczność poświęcenia większej ilości czasu na prowadzenie procesu  przez Ciebie i/lub pełnomocnika. Z odległością wiąże się konieczność ponoszenia wydatków na dojazd, czasami nocleg. Sąd właściwy oddalony od Twojego miejsca zamieszkania oznacza większy wydatek czasu i pieniędzy.

Dlatego dotychczas wierzyciel dochodzący przed sądem swoich roszczeń mógł korzystać z tzw. właściwości przemiennej. Taką możliwość w przypadku umów przewidywał np: art. 34 k.p.c. zgodnie z którym powództwo o wykonanie umowy mogłeś wytoczyć przed sad jej wykonania. Jeśli domagałeś się zapłaty wspomagałeś się argumentacją o oddawczym charakterze długu pieniężnego – z art. 454 k.c. Wspomniany przepis art. 454 k.c. wspominał (i nadal wspomina), iż świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia zaś jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa.

Art. 454 k.c.
§ 1. Jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia; jeżeli wierzyciel zmienił miejsce zamieszkania lub siedzibę po powstaniu zobowiązania, ponosi spowodowaną przez tę zmianę nadwyżkę kosztów przesłania.
§ 2. Jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, o miejscu spełnienia świadczenia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa.

Pozwalało to prowadzić sprawy o zapłatę w sądach właściwych dla miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela czy prowadzonego przezeń przedsiębiorstwa. Dodatkowo jeśli oznaczyłeś np: na fakturze rachunek bankowy do wpłaty to powództwo mogłeś wytoczyć przed sądem właściwym miejscowo dla oddziału banku prowadzącego tenże rachunek. Taką możliwość potwierdzało wypracowane na przestrzeni wielu lat orzecznictwo sądowe. Obecnie zaś nasz racjonalny z założenia ustawodawca postanowił po raz kolejny przerzucić na wierzycieli ekonomiczny ciężar prowadzenia procesu i w znowelizowanym przepisie art. 34 k.p.c sztywno określił miejsce wykonania umowy.

Tak przedstawiła się treść art. 34 k.p.c. przed 7.11.2019

Art. 34 k.p.c.

Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Przyjrzyj się proszę nowemu brzmieniu tego przepisu obowiązującemu od dnia 7.11.2019:

Art. 34
§ 1. Powództwo o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy można wytoczyć przed sąd miejsca jej wykonania.
§ 2. Za miejsce wykonania umowy uważa się miejsce spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umów danego rodzaju, w szczególności w przypadku:
1) sprzedaży rzeczy ruchomych – miejsce, do którego rzeczy te zgodnie z umową zostały lub miały zostać dostarczone;
2) świadczenia usług – miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były lub miały być świadczone.
§ 3. W przypadku razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Oznacza, to że jeśli dostarczyłeś towar w miejsce wskazane przez kontrahenta w zamówieniu to powództwo o zapłatę możesz wytoczyć przez sąd właściwy miejscowo dla tego miejsca (właściwość przemienna) lub wybrać sąd właściwy miejscowo dla miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego kontrahenta (właściwość ogólna). Nie możesz natomiast go wytoczyć przed sądem właściwym miejscowo dla swojego miejsca zamieszkania/siedziby/rachunku bankowego jako dotychczas właściwego z uwagi na oddawczy charakter długu pieniężnego (dotychczasowa właściwość przemienna).

Podobnie jeśli świadczyłeś usługę w miejscu X to powództwo możesz wytoczyć przed sądem właściwym miejscowo dla miejsca wykonania usługi lub siedziby/miejsca zamieszkania pozwanego kontrahenta.

Dodam, że komentarze podkreślają, że świadczenie pieniężne nie jest świadczeniem charakterystycznym dla umów danego rodzaju. Stąd też pomimo oddawczego charakteru długu pieniężnego (art. 454 k.c.) zmiana w przepisie art. 34 k.p.c. spowodowała, że nie będzie można prowadzić procesu przed sądem miejscowo właściwym dla wierzyciela. Nie licz też na to, że niewłaściwość sądu będzie stwierdzona dopiero na zarzut dłużnika. Od dnia 7.11.2019 wolą ustawodawcy sądy zobowiązane są badać także swoją właściwość miejscową z urzędu.

Wyobraź sobie teraz, że wysyłasz towar na drugi koniec kraju zaś kontrahent odebrał go bez zastrzeżeń ale jakoś nie kwapi się z zapłatą. Aby skłonić go do zapłaty z poparciem przymusu państwowego będziesz musiał liczyć się z koniecznością znacznie większego wydatku czasowego i pieniężnego. Przy kwotach rzędu kilku czy kilkunastu tysięcy proces może być po prostu nieopłacalny (zwiększone opłaty sądowe, konieczność dojazdu do oddalonego sądu świadków, stron i/lub pełnomocników, być może konieczność noclegu, możliwa może konieczność skorzystania z pełnomocnika miejscowego z którym nie wiąże Cię stała umowa i związane z nią preferencyjne warunki)

Z tego widzę ratunkiem będzie:

a) umowa prorogacyjna – czyli przewidziana w art. 46 k.p.c. pisemna umowa w której strony określą sądy mające rozstrzygać spory między nimi

Art. 46 k.p.c.
§ 1. Strony mogą umówić się na piśmie o poddanie sądowi pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących w przyszłości wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego. Sąd ten będzie wówczas wyłącznie właściwy, jeżeli strony nie postanowiły inaczej lub jeżeli powód nie złożył pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Strony mogą również ograniczyć umową pisemną prawo wyboru powoda pomiędzy kilku sądami właściwymi dla takich sporów.
§ 2. Strony nie mogą jednak zmieniać właściwości wyłącznej.

b) weksel

Art. 37¹ k.p.c.

§ 1. Powództwo przeciwko zobowiązanemu z weksla lub czeku można wytoczyć przed sąd miejsca płatności.
§ 2. Kilku zobowiązanych z weksla lub czeku można łącznie pozwać przed sąd miejsca płatności lub sąd właściwości ogólnej dla akceptanta albo wystawcy weksla własnego lub czeku.

Także jak widzisz aby odzyskać swoje pieniądze będziesz musiał natrudzić się jeszcze bardziej niż dotychczas.

Otagowane jako: właściwość miejscowa sądu